Çocuklar oyun oynarken veya akranlarıyla etkileşim kurduklarında, kendilerini nasıl ifade edecekleri, sıralarını nasıl alacakları ve başkalarıyla ilgilenirken nasıl empati kuracakları da dahil olmak üzere sosyal davranışlar hakkında daha fazla şey öğreniyorlar. Çocuklar duygularını kontrol edebildiklerinde, zayıf duygu düzenlemesi olan bir çocuğa göre daha iyi kararlar verebilir ve daha fazla yargıda bulunabilirler.
Çocukların ve akranlarının dünyası, otuz yılı aşkın bir süredir gelişim psikologlarını büyülemektedir. Artık akran ilişkilerinin çocuklar yaşlandıkça sistematik bir şekilde değiştiğini ve farklı yaşlarda çocukların yaşamlarında farklı amaçlara hizmet ettiğini biliyoruz.
Çocukların akran gruplarında ve arkadaşlık ilişkilerinde olup bitenler, aile, okul ve toplum da dahil olmak üzere çocukların yaşamlarının muhtemelen diğer tüm alanlarındaki gelişimi ve işlevselliği etkiler. Bu nedenle, çocukların akranları ve arkadaşlarıyla olan ilişkileri, okuldaki başarıları da dahil olmak üzere, gelişim ve uyumun birçok yönüyle ilişkilidir.
İlkokul ve orta çocukluk üzerinde durularak okul yıllarında çocukların akran ilişkilerine ilişkin çağdaş araştırmaların birkaç temel alanını tartışacağız. Çocukların akran ilişkilerinin çeşitli bileşenlerinin her birindeki önemli gelişmeleri ve bireysel farklılıkları, akran işlevinin bu farklı yönlerinin birbiriyle nasıl ilişkili olduğunu bilmek önemlidir. Ayrıca okula uyum ve başarı da dahil olmak üzere daha genel olarak gelişime nasıl katkıda bulundukları ayrı bir inceleme noktasıdır.
İlkokul yıllarında çocukların akranlarıyla ilgili sosyal dünyalarında bir dizi önemli değişiklik meydana gelir. Bu değişimler sosyal ve duygusal gelişim için hem yeni talepler hem de yeni fırsatlar üretir. Orta çocukluk döneminde bir yaştan itibaren, çocukların sosyal etkileşimlerinin %30'undan fazlası akranlarını içerir. Akran grupları büyür ve ebeveynler de dahil olmak üzere yetişkinler tarafından önceki yaşlarda olduğundan daha az yakından denetlenir.
Akran gruplarının kendileri, geç çocukluk ve ergenlik öncesi dönemde ortaya çıkan tanıdık "klikler" olgusunda birbirlerine göre tanımlanırlar. Orta çocukluk akran grupları, ev ve okul çağı dışında çok çeşitli ortamlarda bulunur. Okul öncesi yıllarda akran ilişkileri tipik olarak evde, çocuk bakımında veya düzenlenmiş oyun ortamları ile sınırlıdır.
Arkadaşlıklar ve kendi yaşlarındaki diğer çocuklarla etkileşim, çocukların işbirlikçi oyun ve paylaşım hakkında bilgi edinmelerine ve hayatlarının geri kalanında kullanacakları önemli sosyal beceriler kazanmalarına olanak tanır.
Bu etkileşimler sayesinde çocuklar başkalarına olan ilgilerini keşfederler ve kendilerini nasıl ifade edecekleri, sıralarını nasıl alacakları ve empatiyi nasıl uygulayacakları da dahil olmak üzere sosyal davranışlar hakkında daha fazla şey öğrenirler. Çocuklar, arkadaşlıkları sayesinde güçlü sosyal bağlar geliştirirler. Arkadaş sayısı ve bu arkadaşlıkların doğası değişebilse de, bir çocuğun dünyayla nasıl bir ilişki kurduğunun temelini oluştururlar.
Araştırmalar, duygusal düzenlemenin akranlarla iyi geçinmenin önemli bir yönü olduğunu göstermiştir. Harvard Üniversitesi'nin Gelişmekte Olan Çocuk Ulusal Bilimsel Konseyi'ne göre çocuklarda akran ilişkisi, duygu düzenleme becerileri veya duygularımızı yönetmek için ihtiyaç duyduğu beceriler önemlidir.
Çünkü çocukların akranları ve öğretmenleri tarafından ne kadar sevildiği ve sosyal açıdan ne kadar yetkin oldukları konusunda rol oynarlar. Bir çocuk duygularını düzenleyebildiğinde, duygu düzenlemesi zayıf olan bir çocuğa göre daha iyi kararlar verebilir ve daha fazla yargıda bulunabilir.
Akran kabulü, akran işleyişinin diğer yönlerinden, özellikle arkadaşlık ve sosyal ağ katılımından farklıdır. En genel düzeyde, akran kabulü veya sosyometrik statü, çocukların akran grubundaki çocuklar tarafından sevilme veya sevilmeme derecesini ifade eder. Sosyometrik durum araştırması, gelişim psikolojisi geleneğinden büyüdüğü için, sosyal deneyimlerdeki bireysel farklılıkları vurgulamıştır.
Akran ilişkileri özellikle çocuklar için önemlidir. Destekleyici ama aynı zamanda zorlayıcı olabilirler. Akran reddi, yaşamın ilerleyen dönemlerinde davranışsal sorunlara yol açabilir. Ancak akran ilişkileri destekleyici olduğu kadar zorlayıcı da olabilir. Diğer çocuklar tarafından kabul edilmek, önemli bir onaylama ve özgüven kaynağıdır, ancak akran reddi, daha sonraki davranış sorunlarının habercisi olabilir.
Artan yaşla birlikte çocuklar zorbalık, akran mağduriyeti ve uygunluk baskılarını yönetme zorluklarıyla karşı karşıya kalırlar. Akranlarıyla sosyal karşılaştırma, çocukların becerilerini, bilgilerini ve kişisel niteliklerini değerlendirmeleri için önemli bir araçtır. Ancak bu, diğerlerine karşı iyi olmadıklarını hissetmelerine neden olabilir. Örneğin, atletik olmayan bir çocuk, futbol oynayan akranlarına layık olmadığını hissedebilir.
Akran ilişkilerinin bu yönlerinin her biri, ebeveyn-çocuk ilişkilerinde ortaya çıkanlardan çok farklı sosyal ve duygusal beceriler geliştirmeyi gerektirir. Ayrıca, akran ilişkilerinin kişiliğin ve benlik kavramının büyümesini etkilediği birçok yolu gösterirler.
Akran ilişkileri, bir çocuğun dünyaya bakış açısını önemli ölçüde etkileyen kişisel ifşa, kırılganlık ve sadakat (veya ihanet) içeren psikolojik yakınlığa odaklanır. Akran ilişkilerinin bu yönlerinin her biri, ebeveyn-çocuk ilişkilerinde ortaya çıkanlardan çok farklı sosyal ve duygusal beceriler geliştirmeyi gerektirir.
Ebeveyn-çocuk ilişkilerindeki güvenlik duygusu, çocuk-akran ilişkilerine taşınır. Ebeveynleriyle olan ilişkilerine dayalı sosyal ilişkiler konusunda olumlu beklentileri ve deneyimleri olan çocuklar, ebeveynleri ile kurulan sosyal ilişkiler için güvenli bir temele sahip olmayan çocuklara göre akran ilişkilerine daha fazla sosyal yeterlilikle yaklaşma eğilimindedir. Çocuklar, akran ilişkilerinde önemli olan duyguları nasıl sergileyeceklerini, düzenleyeceklerini ve konuşacaklarını aile ortamında öğrenirler.
Dört ana rol, ebeveynlerin çocukların akran ilişkilerini etkileme yollarını karakterize eder. İlk olarak, ebeveynler tasarımcı olarak hizmet verebilir. Ebeveynler mahalleleri, çocuk bakımı düzenlemelerini, okulları ve etkinlikleri seçerek, çocuklarının erişebileceği akranlarını etkiler.
İkincisi, ebeveynler çocukları ve akranları arasında köprüler kurarak arabulucu görevi görebilir. Oyun buluşmaları planlamak veya oyun gruplarına katılmak, ebeveynlerin çocukların akranlarıyla bağlantı kurmasına yardımcı olma yollarından bazılarıdır. Ebeveynler, çocukların akranlarıyla kendi temaslarını başlatmayı öğrenmeleri için bu düzenlemelerin yapılmasına çocuklarını dahil edebilirler.
Üçüncüsü, ebeveynler, çocukların akran ilişkilerini denetlerken veya düzenlerken gözetmen olarak hizmet edebilir. Çok küçük yaştaki akranlar arasındaki etkileşimlerde, ebeveynler, ortak faaliyetlerde birbirleriyle etkileşim kurmalarına ve ortaya çıkan anlaşmazlıkları çözmelerine yardımcı olmak için çocuklarla oynayabilir. Daha büyük çocuklar ve özellikle ergenler söz konusu olduğunda, ebeveynlerin gözetimi, örneğin çocukların ve arkadaşlarının nerede olduğunu takip etmek gibi, genellikle uzaktan yapılır.
Dördüncüsü, akranları olmadığında ebeveynler danışman olarak hizmet verebilir. Örneğin, ebeveynler çocuklarıyla akranlarıyla yaşadıkları zorluklar hakkında konuşabilir, zorlu durumlarda nasıl davranacakları konusunda beyin fırtınası yapabilir ve çocuklara gelecekte arkadaşlık başlatabilecekleri veya sürdürebilecekleri yollar hakkında koçluk yapabilirler.
Zorbalık, okul çağındaki çocuklar arasında gerçek veya algılanan bir güç dengesizliği içeren istenmeyen, saldırgan davranışlardır. Davranış zamanla tekrarlanır veya tekrarlanma potansiyeline sahiptir. Hem zorbalığa uğrayan hem de başkalarına zorbalık yapan çocukların ciddi ve kalıcı sorunları olabilir.
Çocuklar başkalarına zorbalık yapabilir, zorbalığa uğrayabilir veya zorbalığa tanık olabilirler. Çocuklar zorbalığa karıştıklarında genellikle birden fazla rol oynarlar. Bazen çocuklar hem zorbalığa uğrayabilir hem de başkalarına zorbalık yapabilir veya diğer çocukların zorbalığa uğradığına tanık olabilirler. Zorbalığı etkili bir şekilde önlemek ve zorbalığa yanıt vermek için çocukların oynadıkları çoklu rolleri çocuklara anlatmak önemlidir.
