Çocuklarda öfke nöbeti, anne ve babaların başa çıkma konusunda en zorlandığı ve asla yaşamak istemeyeceği olumsuz durumlardan biri olarak karşınıza çıkar. Ailelerin sınırını zorlayan ve bazı ortamlarda zor durumda bırakan bu öfke nöbetleri çocuklarda çoğunluk olarak 1 ile 3 yaş arasında görülür. Çocuklarda öfkenin kontrol edilemez bir hal almasının temel sebepleri ise genellikle çocukların duygusal, sosyal ve dil gelişiminin tamamlanmamış olmasından kaynaklı olduğu ifade edilir.
Çocuklarda öfke nöbetleri genel olarak 1-3 yaş arası ortaya çıkar. Çocuklarda kendileri adına bir şeyleri yapabilme isteği olmak üzere duygu ve ihtiyaçlarını her zaman doğru şekilde karşı tarafa iletemeyebilir ve bunun sonucunda hayal kırıklığına uğrayabilirler. Bundan dolayı öfkelenmek, henüz çok küçük olan çocukların duygularını karşı tarafa ifade edebilmek için bir yöntem olarak kullanılır. Yani etraflarında onların kontrolü dışında gelişen olayları anlamaya ve değiştirmeye çalışan çocuklar tepkisel bir davranış şekli geliştirir ve öfkelenir. Ancak daha büyük çocuklarında öfkelendiği görülebilir. Bunun esas sebebi ise bu çocukların duygularını ifade etmek ve yönetebilmek konusunda henüz güvenilir bir yol öğrenememiş olmasıdır.
Öfke bir insanda zorluklarla başa çıkmayı öğrenme konusunda uyguladığı bir savunma mekanizması olarak çalışır. Her duyguda olduğu gibi öfkelenmekte son derece insani ve normal bir durum olarak kabul görmelidir. Yetişkinlerin ve küçük çocukların öfke duygusunu ortaya çıkarma oranı ve zamanlaması farklılık gösterebilir. Bu aşamada öfkesini doğru bir şekilde, doğru zamanda ve yerde kullanabilme konusunda kendini geliştirmeyi başaran bireyler öfkenin kontrol edilmesini sağlamıştır. Bu uygulama sırasında yetişkin bireyler bile çok fazla zorlanırken, çocukların çok daha fazla zorlanması normal bir süreçtir. Bu aşamada anne ve babalara düşen en önemli görev çocuğun öfkeyi nasıl kullanacağını ona uygun bir yöntem kullanarak öğretmektir.
Bebeklerde duygu ve davranış biçimleri aile, çevre ve sosyal yaşantıların büyük etkisiyle gelişmeye başlar. Bu gelişim süreci devam ettikçe, öfkeyi dışarı vurma şekilde büyür, şekillenir ve zaman içerisinde olgunlaşma gösterir. Bebekler, özellikle de fiziksel ihtiyaçları söz konusu olduğunda zamanında karşılanmasını çok fazla önemserler. Tam bu sırada bir bebek için güven duygusunun temelleri atılmaya başlar. Annelere düşen en önemli göre ise bebeğin şefkat ve sevgi ile karşılanarak ihtiyaçlarının zamanında giderilmesidir. Çocuk büyümeye devam ettikçe bir yandan destek olurken diğer yandan kendi adına yaşamsal deneyimler kazanmasına ve keşif yapmasına fırsat alanları oluşturulmalıdır.
Aile ortamında sorumluluk ve kişisel görevlerin birbirine karışmasını fırsat bilerek kontrolü eline alan çocuk, dışarı çıktığında da aynı hoşgörü, sabır ve kabulü bekler. Bunun tersiyle karşılaştığında ise öfkesine hâkim olamaz ve saldırgan tavırlar sergileyerek anne ve babanın zor durumda kalmasına neden olur. Bu noktada çocuk için öfke nöbeti geçirmek artık kaçınılmaz bir hal almıştır. Öfke nöbeti, çocuklarda isteklerinin gerçekleştirilmemesi ve bazı zamanlarda engellenmesinden kaynaklanan güçlü bir kızgınlık durumudur. İstediğini elde edemeyen çocuk bu durumu kontrol edemez. Sinir ve kızgınlık patlaması yaşayarak kendi istediği olmadığında kendini yerde yere atar. Ağlama, tekme atma, ısırma, etraftaki herkese vurma eğiliminde olma öfke nöbetinin dikkat çeken davranış biçimleridir. Bu öfkenin güç savaşına dönüşmemesi için ailenin erken müdahale etmesi önemlidir.
Çocuklarda en sağlıklı öfke nöbeti dönemi 1,5 ve 2,5 yaş aralığında ortaya çıkar. Özellikle 2 ve 3 yaş sendromu içerisinde bulunan çocuklara öfke nöbetinin sıklıkla yaşandığı söylenebilir. Bağırma, ağlama, kendini yerlere atma, ısırma gibi pek çok olumsuz davranışı bu çocuklarda aynı anda görmek mümkündür. Çocukların gelişim aşamaları zaman içerisinde tamamlandıkça, öfke nöbeti şekillerinin de değişime uğraması kaçınılmazdır. Bu yaş aralığındaki çocuklar kendilerini ve istediklerini ifade etmekte çok fazla zorlanırlar. Diğer yandan çok fazla özgür olmak ve sürekli yeni bir şeyler yapmak isterler.
Ancak kendilerini ifade edemedikleri için istediği şeyleri yapamamak, çocuğun öfkelenmesine neden olur. Bu aşamada anne ve babanın çocuğa karşı sergilediği tutum ve istikrarlı davranış biçimi geliştirmek çok önemlidir. Öfkelendiği zaman istediğini elde edebilen çocuk zamanla bu durumu alışkanlık haline getirerek sürekli tekrar etmeye başlar. İsteğinin yerine getirilmemesi, sevgi görmemek ya da fiziksel herhangi bir ihtiyacının zamanında karşılanmaması halinde çocuk hemen öfke nöbetine başvurabilir.
Çocuklarda öfke nöbetinin normalin dışında olduğunu tespit etmek için bazı kriterleri karşılaması gerekir. İlk olarak öfkenin sıklığı, süresi ve şiddeti göz önünde bulundurulmalıdır. Öfke nöbeti sırasında çocuğunuzun etraftakilere ya da kendine zarar verme ve şiddet uygulaması haline bu durumun altında yatan sebep mutlaka araştırılmalı ve gerekirse psikolojik destek almaktan kaçınılmamalıdır.
Çocukların çoğunlukla kendini korumak içgüdüsü ile öfkelendiği unutulmamalıdır. Bu durumu tedavi edebilmek için ise öfkenin neden kaynaklandığını bilmek anne ve baba için yol gösterici olacaktır. Çocukların öfkesine neden olabilecek başlıca nedenler ise şu şekilde sıralanabilir:
Tüm sebepler göz önünde bulundurulduğunda çocukların öfke nöbeti geçirmesi için pek çok sebebi olduğu görülebilir. Çocuklar her şeyi taklit ederek ve kendine bir model belirleyerek öğrenirler. Bu yüzden öfkeyi de bir savunma mekanizması ve kendini ifade etme şekli olarak görürler. Öfkeleri dikkate alınmadığında ise bu sinirli, öfkeli olma durumuna alışarak normal karşılamaya başlarlar. Dolayısıyla karşı tarafla empati kurma yeteneğini kaybederler. Nefret, kızgınlık gibi istenmeyen duygular bu çocuklarda daha ön planda olmaya başlar.
Öfke nöbeti geçiren çocuklar, geçimsiz ve hep sinirli olurlar. Kuruduğu ilişkilerde bu nedenle çoğunlukla problem yaşarlar. Öfke nöbeti geçiren çocukların neden öfkelendiğini ve bu durumun altında yatan neden, ortaya çıkarmak tedavi konusunda en önemli adımdır bunun için öncelikle ne sıklıkla, ne zaman, öncesi ve sonrasında yaşananlar neler, kiminle ve neredeyken gerçekleştiği sorularına cevap bulmak şarttır. Bunun için ise çok iyi bir izleyici olmak gerekir. Çocuk nöbet sonrası sakinleştiğinde ise bu durumu onunla göz teması kurarak konuşmak, birlikte bir çözüm yolu aramaya çalışmak etkili olacaktır.
Bu süreci anne, baba, okul, psikolog hep birlikte yürüttüğünde başarı elde etmek daha kolaydır. Çocuğa öfkeyle başa çıkma yöntemleri sabırla öğretilmelidir. Ayrıca bilişsel davranışlar konusunda terapi alarak bu süreci daha sancısız atlatmak mümkündür. Olumsuz düşüncelerin yerine olumlu düşünceler koymak ve öfkesini kontrol altında tutabilen bir çocuk yetiştirmek konusunda Meryem Yerli özel eğitim merkezi öfke kontrolü konusunda çocuklarınıza uygun davranış şekilleri oyunlarla, sevgi ve özveriyle destekleyerek öğretir. Bu sayede çocuğunuz uyumlu davranış biçimlerini sergilemeyi alanında uzman özel eğitim öğretmenlerimizden öğrenerek topluma kazandırılır. Meryem Yerli çocuklarınız için sonsuz sevgi ve güvenin tek adresi olmaya devam ediyor.
