Hiperleksi, gelişmiş okuma yeteneklerinden ve aynı zamanda anlama zayıflığını bir arada bulunduran bir otizm benzeri hastalık olarak nitelendirilir. Hiperleksi olan çocuklar 2 yaşına gelmeden önce uzun kelimeleri hecelemeyi, 3 yaşından önce ise okumayı öğrenir. Normal gelişim gösteriyor gibi gözüken bu çocukların kelime okuma yeteneklerinin çok yüksek olmasının yanı sıra, genellikle duydukları ve okudukları cümleleri anlamakta güçlük çektiği ifade edilir. bu yüzden ebeveynleri ve uzman doktorlar tarafından hareketlerinin doğru şekilde incelenip analiz edilmesi önemlidir.
Ayrıca okuma becerisi bu kadar yüksek olan hiperleksi çocukların otizm spektrum bozukluğuna benzer insanlarla iletişim ve etkileşim kurma, sosyalleşme konusunda zorluklar yaşadığı söylenebilir. Bu durum çocukların yaşam kalitesini düşürmektedir.
Genellikle otizm benzeri bir rahatsızlık durumu olan hiperleksi OSB durumları dışında çok nadir bir şekilde rastlanmaktadır. Otizm spektrum bozukluğunda hiperleksi ile rastlanma sıklığı ise bu durumun nasıl tanımlandığı ile alakalı olabilir ve ne sıklıkla oluşabileceği tam anlamıyla belli değildir.
Hiperleksi veya disleksi teşhisiyle gelen çocukların destek almak için geldiklerinde farklı şekillerde tanımlandırıldıkları sıklıkla görülen bir durumdur. Dil ve konuşma bozukluğu, otizm, davranış bozukluğu en çok karşılaşılan yanlış tanımlamalar arasında yer alır. Hiperleksi, çoğunlukla ezberlenmiş okuma ya da parçalı beceriler ile doğru orantılıdır. Otizm spektrum bozukluğu ile çoğu zaman karıştırılıyor olsa bile hiperleksi bir otizm belirtisi olarak kabul edilemez. İkisini birbirinden ayırt etmek önemlidir.
Hiperleksi çoğu zaman otizmle bağlantılı olmamasından kaynaklı, hiperleksi ya da otizm belirtileri gösteren küçük çocukların mutlaka dikkatli bir şekilde incelenmesi gerekir. Hiperleksi tip 3 grubunda yer alan çocukların değerlendirilmesinde çoğu zaman ayrıntılar göden kaçırılır ve zaman zaman otizm tanısı konulmaktadır. Hiperleksi 3 sadece zaman içerisinde tanısı konulabilen bir durumdur. Hiperleksi 2 ve hiperleksi 3 tanı grupları sadece zaman içerisinde yapılan gözlemler sonucu birbirinden ayırt edici semptomları dikkat çeker.
Merkezi sinir sisteminde herhangi bir bozukluk olmasa bile okul öncesi dönemindeki çocuklarda erken gelişmiş okuma becerisine hiperleksi 1 ismi verilir. Genel olarak bakıldığında çok parlak ve sosyal gözüken bu çocuklar okul öncesi dönemde hiçbir davranışsal problem göstermemekle beraber erken okuma becerileri dikkat çekebilir. Bu durum genellikle çocuklarına sıklıkla kitap okuma yapan ailelerde rastlanır.
İlk etapta bu çocuklar bir kitabı okuyormuş gibi davranışlar sergilerler. Kullanılan kelimeleri ve metinde yer alan tüm cümleleri kısa süre içerisinde ezberlemişlerdir. Sonrasında ise bir şekilde gerçekten okumaya başlarlar ve bu beceriyi farklı kitaplar kullanarak genişletmeye başlarlar.
Bu yüzden hiperleksi 1 bir bozukluk olarak kabul görmez ve dışarıdan herhangi bir müdahale gerektirmez. Bu nörotipikal çocuklar için hiperleksi, gelecek yıllarda akademik anlamda başarıların bir ipucu niteliği taşımaktadır.
Hiperleksi 2 ise otizm spektrum bozukluğu çerçevesinde yer alan bir parçalı beceridir. Bu çocuklarda otizm spektrum bozukluğunun diğer tüm semptomlarını göreceğiniz gibi erken okuma bu tipin yaygın olan semptomlarından bir tanesidir.
Çok çarpıcı bir ezber yetenekleri olan bu çocuklar hiperleksi 2’de bu okuduklarının çok az bir kısmını anlamaktadır. Okumuş oldukları metinlerden somut olguları algılasalar bile, genelleyemez ve okudukları metin hakkında herhangi bir çıkarım yapamazlar. Bu çocuklarda uygulanması istenen okuma müdahale programında dil becerilerini geliştirme üzerine yoğunlaşması çok önemlidir. Erken gelişen bu kodlayarak okuma becerisi asla görmezden gelinmemeli, bu becerinin sosyal gelişim ve dil gelişimini destekleyici şekilde kullanılabilir olduğu her zaman göz önünde bulundurulmalıdır.
Tip 2 hiperleksi ise bu gruplar arasında en az fark edilen hiperleksi bozukluğudur. Otizm spektrum bozukluğunun bir parçası olmamakla beraber, bu grupta yer alan çocuklar bazı otizm semptomlarını gösteriyor olsalar bile bu davranışları zaman içerisinde yok olur. Bu gruptaki çocuklar okul öncesi dönemde rakamlara ve harflere dair son derece iyi bir performans sergilerler. Ancak sözel ifadeyi anlama konusunda büyü sorun yaşadıkları gözlemlenir.
Otizmli çocuklar gibi bu çocuklarında okuduğunu anlama becerileri düşüktür. Bu yüzden bir konu üzerine düşünme yetenekleri de somut ve son derece düzdür. Konuşurken zamirleri karıştırma, sahip olduğu rutinlere sıkı bir şekilde bağlılık, işitsel ve diğer duyular söz konusu olduğunda yüksek duyarlılık, belirli bazı durumlarda yüksek kaygı, güçlü görsel ve işitsel belek ve işitsel uyaranlara seçici bir şekilde tepki göstermek bu çocuklarda öne çıkan semptomlar arasında yer alır.
Bu grup çocukların dil becerilerinin gelişmesi, otizm benzeri hareketlerin zaman içinde kaybolmasına olanak tanır. Normal gelişim gösteren bir çocuğun performansına sahip olurlar.
Hiperleksi grubundan olan çocuklarda ilk heceleme ve konuşma denemeleri genellikle ekolik bir şekilde ilerler. Tekrar eden basmakalıp cümleleri bulunan bu çocuklarda, konuşmanın içeriğinde sık sık kendilerine özgü cümle ve kelimelere yer verdiği görülür. Tek kelimeleri anlama konusunda bir cümleyi anlama konusundan çok daha iyi durumdadır. Sayılara, harflere, şarkı sözlerine karşı çok iyi bir işitsel hafızası bulunan hiperleksi çocukların çok iyi bir görsel hafızası olduğu da söylenebilir.
Bu çocukların dili anlamadaki sorunları, sosyal anlamda hayatlarını olumsuz yönde etkiler. İncelenen bu çocukların pek çoğunda tespit edilen davranış bozuklukları şu şekilde sıralanabilir: Gruba uyum sağlama konusunda zorlanma, uyumsuz davranışlar sergileme, gri duygusal durumdan diğerine geçiş yaparken zorlanma, özgün korkular ve yaygın anksiyete, akranlarıyla arkadaşlık kuramama, yüksek sesli her şeye karşı aşırı bir duyarlılık, aynı şeyleri tekrar etme konusunda ısrarcı olmaktır.
Dilde gelişme ilerleme kaydettikçe, bu grup çocukların bu konularda gelişme gösterdiği ve bu belirtilerin zaman içerisinde azalma gösterdiği söylenebilir. Bu çocukların bir kısmı otizm bozukluğuna benzer ama 2-3 yaşına geldiklerinde dil becerileri geliştiği için bu gruptan ayrılabilirler.
Hiperleksi grubuna dâhil olan çocuklar, genellikle 5 yaşına gelmeden okuma sökmüş olurlar. Kelimelerden adeta büyülenmişcesine etkilendikleri görülür. Yazılı kelimelerle, kelime bulma işlemlerine çok büyük ilgi duyarlar. Konuşma becerisinde normal düzeyde görülse bile, aslında konuşmaya başlama ve karşı tarafla iletişimi devam ettirme konusunda sorun yaşarlar. Bu çocukların en belirgin özelliği, okumaya erken başlamaları olduğundan, davranışları şüphe uyandıran çocukların erken okuma becerisi dikkat çektiğinde göz ardı edilmemesi gerekir.
Hiperleksi 2 ve hiperleksi tip 3 kriterlerine sahip olan çocuklara rutinleriyle ilgili sorunlarda başa çıkma konusunda, davranış değiştirme yöntem ve teknikleriyle alakalı uygulamalar yaptırılmalı, algısal, dilsel, sosyal ve duygusal anlamda problemleriyle başa çıkmaları konusunda gerekli eğitim programları uygulanarak özel eğitim desteği mutlaka verilmelidir.
Çocuklarınızın geleceğini inşa etme konusunda en az sizin kadar titiz davranan ve alanında uzman kadrosuyla sizin istek ve beklentilerinizi, çocuğunuzun kendine has öyküsünü önemseyen ve gelişimleri konusunda üst düzey kalite standartlarında hizmet veren Meryem Yerli, özel eğitim konusunda alanında en iyi hizmeti vermektedir.
Sizde çocuğunuza bir iyilik yapın ve onun geleceğini güvenilir ellere teslim etmenin gönül rahatlığını Meryem Yerli ile deneyimleyin. Web sitemizde yer alan iletişim numaralarımızdan bize ulaşabilir, çocuğunuzun geleceğini riske atmadan, onun gelişimi konusunda en sağlıklı adımı atabilirsiniz.
