Otizmde Uyku Problemi

Otizmde uyku problemi, aslında çok sık rastlanılan bir sağlık sorunu olarak karşınıza çıkar. Bazı zamanlar gece uykusu, otizmli çocukların ve ebeveynlerinin yaşamını çok zorlaştıran önemli bir sorun haline gelebilir. Otizm spektrum bozukluğu (OSB) olan çocuklarda, gün içerisinde daha rahat ve keyifli olabilmelerini sağlamaları için geceleri derin ve uzun bir uyku çekmek şarttır.

Otizmde uyku problemi yüzünden ortaya çıkan sorunlardan bazıları şu şekilde sıralanabilir:

• Uykuya dalmakta güçlük yaşama,
• Çok erken saatlerde uyanma,
• Uyku içerisinde süreçli olarak irkilme ve bu yüzden uykunun bölünmesi,
• Uyku vakti geldiğinde yatmadan önce huzursuzluk hali,
• Deliksiz ve gece boyunca uzun bir uyku uyuyamama

Gün içerisinde ya da gece boyunca uyku uyuyamayan otizmli bebekler, doğal olarak gün içerisinde çok daha uykulu ve huzursuz olabilir. Otizmli çocukların huzurlu ve rahat bir uykuya dalabilmesi, gün boyu mutlu ve huzurlu olabilmesi açısından önemlidir.

Uyku, zaman zaman tüm insanlar için çok zorlayıcı ve yıpratıcı bir süreç haline gelebilir. Uyuyamamak, uyanamamak ya da devamında olan süreç içerisinde uykuyu tam alamayan birinin, gün içerisinde sergilediği performansın dalgalanması oldukça normaldir. Uyku sorunlarının artması, duygusal durumunun doğal olarak dalgalanmasına neden olur. Çok yakın tarihte, otizmde uyku sorunlarının her geçen gün yaygınlaşmasının sebeplerine dair bir araştırma yapılmıştır. 2019 yılında yapılan bir araştırmada, otizmli okul öncesi olan çocukların %80’inde uyku bozukluğu yaşandığı ifade edilmiştir. Uyku sorunları; otizmli olan çocuklarda, diğer gelişimsel farklılık gösteren çocuklara göre iki kat daha yaygın şekilde seyreder. Bu durum hem çocuğun hem de ailenin yaşamını uzun vadede çok olumsuz etkileyebilir.

Otizmli Bebeklerde Uyku Problemi Neden Kaynaklanır?

Otizmli çocuklarda, dış etkenlerden kaynaklanan uyarıcıların etkisi çok daha fazladır. Herhangi bir ses, koku ya da yoğun ışık otizmli çocukların rahatsız olmasına ve gece boyunca ağlayarak öfke nöbetleri geçirmesine neden olabilir. Gün boyunca çocuğun uykusuzluk durumunu tetikleyecek stresli durumların yaşanması da gece olduğunda otizmli çocukları uyku bozukluklarının ortaya çıkmasına neden olabilir.

Otizmli çocukların uykuya dalma süreci, normal insanlara göre 11 dakika daha uzun sürebilir ve bu çocuklar geceleri diğer çocuklara göre çok daha sık şekilde uyanır. Otizmli kişilerde gece uykusu, genel popülasyon yaşayan bireylere göre daha az onarıcı olabilir. Aynı zamanda bu bireylerin REM uykuları çok daha kısa sürer. Uyku zamanlarının yaklaşık olarak %15’i, anıları öğrenmek ve akılda kalıcılığını sağlamak için kritik bir dönem olan hızlı göz hareketleri aşamasında geçirilir.

Ayrıca az uyku uyumanın, zayıf sosyal beceriler başta olmak üzere otizm semptomlarını arttırdığına dair kanıtların varlığı söz konusudur. Yeterli derecede uyuyamayan bu çocuklar, genellikle çok daha şiddetli şekilde tekrar eden davranış tiplerine sahiptir. Ayrıca otizmli olan çocuklar olması gerektiği şekilde uyuyamadığında, diğer çocuklara göre arkadaş edinme konusunda daha fazla zorluk yaşarlar. Bununla beraber uyku sorunu yaşayan otizmli çocukların zekâ testlerinde daha düşük puan alma eğilimi vardır. Bahsi geçen sorunların, yetersiz uykudan kaynaklandığı ya da bir katkısı olup olmadığı ise kesin değildir.

Farklı sebeplerle dış koşullardan olumsuz anlamda etkilenen otizmli çocuklar, gece boyunca kendini çok rahatsız ve huzursuz hisseder. Bu yüzden diğer yaşıtlarına göre, gece boyunca farklı nedenlerden dolayı uykusu bölünen otizmli çocukların yeniden uykuya dalması oldukça zor bir hal alabilir. Diğer yandan bu sebeplerden kaynaklı olarak, otizmli çocukların anne ve babası gece boyunca zor zamanlar geçirmek zorunda kalabilir.

Otizmli çocukların geceleri daha rahat uyku uyuyabilmesi için, anne ve babaların alabileceği bazı önlemler vardır.

Bu önemler şu şekilde sıralanabilir:

• Özel ihtiyaçları ön plana çıkan bir çocuğun, günlük hayatında bazı hassasiyetleri gözetmek önemlidir. Dış etkenlerden etkilenme ihtimali çok daha yüksek olan otizmli çocukların, yaşam şartlarından kaynaklanan stresten arındırılması çok etkili bir önlem olabilir. Gün içerisinde çocuğun maruz kaldığı stresli ortamların sonucunda, otimzli çocuklar gece uykusunda istenmeyen sorunlarla karşı karşıya kalabilir.
• Otizmli çocuklarda uyku problemlerini azaltmak için, çocuğu uyuduğu odanın onu olumsuz şekilde etkileyebileceği faktörlerden arındırılmış olması gerekir. Sessiz ve loş bir oda, deliksiz bir uykuya giden en temel yollardan biridir. Bu koşulları sağlamak, sağlıklı ve verimli bir uykuyu getirebilir.
• Bebeğin fiziksel olarak gerginliğini azaltmak için, gün içerisinde onun fiziksel hareketliliği için bir alan oluşturmak gerekir. Enerjisini aktivitelerle azaltmaya fırsat bulan otizmli çocuklar, gece olduğunda çok daha rahat bir uyku uyuyabilir.
• Yatmadan önce rahatlatıcı yağlarla ona masaj yapmak, otizmli çocukların uyku sorunlarını çözmek için etkili olabilir. Fiziksel olarak gevşeyen ve rahatlayan bebeğin, derin bir uyku uyuyabilmesi bu sayede çok daha kolaylaşır.
• Her bebeğin kendine has ihtiyaçlarının olduğu mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır. Otizmli bebekle olan etkili iletişim arttıkça, gece olduğunda onun ihtiyaçlarını anlamak da kolaylaşır.

Otizmli Uyku Bozukluğu Nasıl Çözülür?

Otizmli çocukların uyku sorunlarını çözmek için, mümkün olduğunda doğru davranış şekillerini geliştirmek ve uygulamak gerekir.

Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

• Uyku günlükleri ve uzman takibi: Uyku sorunlarının çözebilmek için otizmli çocuğun bir uzman takibinde olması gerekir. Bu çalışmalar sırasında uyku günlükleri tutulmalı ve bu günlüklerin içerisinde; çocuğun kaç kez uyandığı, kaçta yattığı, uykuya dalma süresi, kaç dakika sürdüğü ve uyku kalitesi gibi önemli bilgiler yer almalıdır,
• Gece rutini oluşturma: Otizmli çocuklar, tıpkı normal gelişim gösteren diğer çocuklar gibi bir rutine sahip olmaktan çok keyif alır. Bu rutin, aslında onların kendisini güvende hissetmesi açısından da çok önemlidir. Rahat ve huzurlu bir uyku için öncesinde çocuğa banyo yaptırmak, bir hikâye okumak ve her gece aynı saatte onu yatırmak düzenli uyku konusunda atılan büyük bir adımdır. Çocuğu uyutmadan önce her gece aynı saatte kitap okuyarak, hafif bir sırt masajı yaparak ya da müzik dinleyerek rahatlamasına yardımcı olmak işe yarayabilir,
• Şeker ve kafein: Uyku öncesinde şeker ve kafeinli gıdaların çocuğa verilmesi, uyku bozukluklarının baş göstermesine neden olabilir. Bu durum, uyku sorunu yaşayan her çocuk için geçerli olduğundan, özel gereksinimli olan otizmli çocuklarda bu noktaya daha fazla dikkat edilmesinde fayda vardır.
• Uyarıcı aktivitelerden kaçınma: Çocuğu yatırmadan en az bir saat öncesinde televizyon, video oyunları ve diğer uyarıcı aktivitelere son vermek rahat bir uyku için işe yarayabilen yöntemler arasında yer alır,
• Duyusal dikkat dağınıklığını engelleme: Gece boyunca duyusal dağınıklığını önleyebilmek için, çocuğun yattığı odanın penceresine ışığa engel olan ağır perdeler koymak ile yarayabilir. Kalın halılar ve kapı gıcırdamasının önüne geçmek ses uyarılarının uykuyu bölmesine engel olacaktır. Ayrıca oda sıcaklığı ve yatak takımı seçiminin çocuğun duyusal ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak buna uygun olduğundan emin olmak çok önemlidir.

Uyku aslında birçok çocuk büyüten ailenin sıklıkla karşılaştığı sorun olsa bile, bu süreç otizm tanısı almış olan bireylerden biraz daha farklı seyreder. Otizmli çocuklar, gece uykusunu olması gerektiği şekilde yaşamadıkları için uyku sırasında öfke nöbeti geçirebilir. Bu noktada anne ve babaların problem davranışı göstermeden önceki süreci dikkatli bir şekilde analiz etmesinde fayda vardır. Uykudan uyanmadan önce bir şeyden rahatsız olmayan çocuk, bu şekilde bir davranış sergilemeyecektir. Bir koku, ses ya da ışık otizmli çocukların duyularının normal bireylere göre daha hassas olmasından kaynaklı onları rahatsız edebilir. Bu uyaranlar ona uyku sırasında bir girdap gibi gelebilir ve olası bir öfke nöbetini tetikleyebilir. Bu yüzden anne ve babalar çocukları düzenli olarak gözlemlemeli, çevresel uyaranlara gösterdikleri tepkileri kontrol etmelidir. Hatta bu süreç bir fırsat olarak değerlendirildiğinde, denemeler yaparak çocuğun hassas noktalarını tespit etmek ve problemli davranışlarını azaltmak için adım atma konusunda bir yardımcı olabilir.

Otizm tanısı alan bir çocuğa günlük hayat içerisinde gösterilen hassasiyet, aynı şekilde gece de devam etmeli ve gece uykularında yaşadığı sıkıntılar bir haftalık gözlem kaydı tutularak çevrede bulunan tüm uyaranlar göz önünde bulundurulmalıdır. Bu noktada uyku probleminin çıktığı an, ne kadar süre devam ettiği ve sonrasında çocuğu farkında olmadan ödüllendirmeli bu sürecin daha uzun sürmesine neden olabilir. Bu yüzden gözlem sırasında mümkün olduğunca tepkisiz kalmak ve sadece süreci gözlemleyerek sona erdiğinde çocuğu ödüllendirmekten kaçınmak gerekir. Herhangi bir sarılmanın bile otizmli çocuğun gözünde ödül olabileceği düşünüldüğünde, çocuğun uyku sırasında problemli davranışının sonrasında onun hoşuna giden bir tepki, nesne, yiyecek ödül olarak algılanır ve problemli davranışın devamını getiren bir basamak haline gelebilir. Bu nedenle ebeveynlerin bu noktada dikkatli davranması ve çok iyi bir gözlemci olması tavsiye edilir.

Özel Eğitimde Güven ve Kalitenin Adresi: Meryem Yerli

Meryem Yerli, özel eğitim söz konusu olduğunda her çocuğun kendine has olan kişisel ihtiyaçlarına uygun tedavi ve terapi yöntemleriyle onlara yuva sıcaklığında hizmet sunan bir kurumdur. Alanında uzman kadrosu ile çok uzun yıllardan süregelen bu tecrübe ışığında, çocuğun daha sosyal ve sağlıklı bir yetişkin olmasını sağlayacak olan o adımı Meryem Yerli’nin güvenli ortamında atmak için, web sitemizde yer alan iletişim numaralarını kullanarak hemen bize ulaşabilirsiniz. Özel eğitimde tecrübe, güven ve uygun tedavi planlamaları Meryem Yerli kalitesinde sizleri bekliyor.