Otizm spektrum bozukluğu; bireylerde sosyal etkileşim, iletişim bozuklukları, sınırlı ve tekrar eden davranışlara ayırt edilen yaygın bir gelişimsel bozukluk olarak karşınıza çıkar. Otizmli bireylerde sosyal- duygusal karşılık verme güçlüğü gelişim düzeyine uygun olarak iletişim başlatma ve sürdürme sözel olmayan iletişim davranışlarını anlama ve kullanma konusunda yetersizlikler gözlemlenir. Buna bağlı olarak otizm; erken çocukluk döneminde ortaya çıkan semptomlar ile birlikte, bireyin günlük yaşam işlevlerini yerine getirme konusunda sınırlılıklara neden olan bir durumdur.
Oyun ise bir bebek dünyaya geldiği andan itibaren, yaşamın her evresinde var olan bir etkinlik olarak dikkat çeker. Özellikle yaşamın ilk yıllarında çocuğun içinde bulunduğu dünyayı tam olarak tanıması, duyguları yeterince ifade edebilmesi için oyun en uygun anlatım şeklidir. Bu yüzden çocuk gelişimi için uygun oyuncakların kullanılması çok önemlidir. Çocuklar, oyun oynarken keşfetmeyi, yaşamın içerisinde gördükleri modelleri taklit etmeyi ve var olan becerilerini geliştirmeyi öğrenmek için fırsat bulur. Bu anlamda oyun, çocuğa hiç kimsenin öğretemeyeceği konuları bizzat kendi deneyimleriyle öğrenmeleri için büyük bir fırsat sunar. Doğum sonrasında her çocuk ebeveyn rehberi ile dünyayı anlama çabası içine girer. Çocuğun gösterdiği bu çabaya ise oyun ismi verilir. Oyun sayesinde gösterilen bu çaba ile çocuk kendi dünyasını ve dışarıda olup biten her şeyin ve her nesnenin farkında olduğunun bir göstergesidir.
Dış dünyaya dair farkındalığın, çevreyle beraber etkileşimin ve duygusal olarak paylaşım yapmanın çok sınırlı olduğu otizmli çocuklarda ise bu durum tamamen farklı olabilir. Otizmli çocuklar; fiziksel olarak çevreyle ilgili olup etkileşim içine girseler bile, sosyal çevreyle etkileşim kurma, karşılıklı olarak bir paylaşımda bulunma konusunda yetersiz kalabilirler. Örnek vermek gerekirse; aynı ortamda bulunan arkadaşların çıkardığı ses ve sergilediği davranışların farkında olarak dikkat ve ilgisi oraya yönelebilir. Ancak izledikleri bu davranışların nedenleri hakkında arkadaşlarıyla konuşmak ve duygusal bir paylaşım içerisinde olmak gibi sosyal girişimlerde bulunmaktan kaçınırlar.
Her otizmli çocuğun yaşadığı zorluklar ve gösterdiği semptomlar birbirinden farklıdır. Bu yüzden her otizmli çocuğa uygulanan eğitim yöntemi de birbiriyle aynı değildir. Otizm tedavisi için aktif şekilde kullanılan en etkili tedavi yöntemi her zaman için oyun terapisidir. Oyun; yaşamın her evresinde var olan çok önemli bir etkinlik şeklidir. Özellikle yaşamın ilk yıllarında otizm tanısı olan bir çocuğun, içinde yaşadığı dünyayı tanıması ve duygularını doğru şekilde ifade edebilmesi için en uygun anlatım şekli her zaman için oyundur. Oyun içinde keşfetmeyi ve dünyayı öğrenen çocuklar için eğitici oyuncaklar tercih edilmesi en az oyun kadar önemli bir detaydır.
Otizmli çocuklar için hem oyun hem de oyuncak tercihi, normal gelişim gösteren çocuklardan biraz farklıdır. Her çocuğun ihtiyaçları ve beklentilerinin birbirinden farklı olduğu düşünüldüğünde, otizm tanısı konulan çocukların dikkatini çeken ve yapmaktan keyif aldıkları etkinlikleri oyun içerisinde dahil etmek çok önemlidir. Bu yüzden oyun ve oyuncak seçiminde dikkatli olmak çok önemlidir.
Otizmli çocukların genelinde gözlemlenen kendi kendini güdüleme davranışı yerine, oyuncaklarla aktif olarak oyun oynamanın öğretilmesi hedefler arasında yer almalıdır. Bunun için kendi kendini güdüleme davranışını azaltmaya yönelik oyuncaklar tercih edilmelidir. Eğitici oyuncaklar tercih edilirken dikkat edilmesi gereken detaylar şu şekilde sıralanabilir:
Eğitici oyuncakların ve oyunların otizm tedavisinde çok önemli bir yeri vardır. Bu yüzden özenle tasarlanan oyunlar otizmli çocukların tedavisinde etkili rol oynar.
Otizmli çocukların oyuncaklardan beklentileri şu şekilde sıralanabilir:
Otizmli çocuklar için tercih edilen oyuncaklar duyusal uyarı, beceri gelişimi, güvenlik ve ilgi alanı gibi farklı etkenlere göre tercih edilmelidir. Otizmli çocuklar için tasarlanan ve onların gelişim ihtiyaçlarını gözeterek hazırlanan bu oyuncaklar arasında dikkat edilmesi gereken bazı detaylar vardır. Bu detaylara dikkat edildiğinde, otizmli çocukların gelişimine katkı sağlayan aktiviteler yapılması mümkün hale gelir. Duyusal uyumlu oyuncaklar; otizmli çocukların her açıdan gelişmesine katkı sağlayan çok önemli bir adımdır. Bu yüzden göz ardı edilmemesi gereken bir oyun çeşidi olarak dikkat çeker.
Otizmli çocuklar için ideal oyuncak arayışında öncelikli olan çocuğun güvenliğini sağlamak ve sonrasında ise ihtiyaçlarına yönelmektir. Her çocuğun farklı karaktere sahip olması, ihtiyaçlarının ve zevklerinin değişkenlik gösterebileceği anlamına gelir. Bazı çocuklar tek bir oyun tarzına ya da tek bir oyuncağa bağlı olurken, bazıları ise çok daha kolay şekilde sıkılabilir ve sık sık oyuncak değişikliğine gitmek isteyebilirler. Bu yüzden otizmli çocuklar için oyuncak tercihi yaparken, her oyuncağın farklı şekilde ele alınması gerektiği bilinmelidir. Bilişsel ve sosyal becerileri geliştiren oyuncaklar şu şekilde sıralanabilir:
Her çocuk çok özeldir ancak otizmli çocuklar ilişki kurma, anlama, problem çözme ve algısal konuda yetersiz kalma durumlarında daha özel bir ilgiye ihtiyaç duyarlar. Çocuğun bu eksik özelliklerinin tamamlanması için yardımcı oyuncaklar seçilmesi gerekir. Otizmli çocuklar ister kendi yaşıtlarıyla, ister dış dünya ile iletişim kurma konusunda normal gelişim gösteren çocuklara göre her zaman sıkıntı yaşarlar. Bu durum onların sosyal becerilerin gelişmesini olumsuz anlamda etkilenmesine neden olur. Ancak bu çocukların oyun oynama alışkanlıklarını değiştirmek anne babaların elindedir.
Otizmli çocukların oyun oynaması zihinsel açıdan gelişimlerini olumlu anlamda etkiler. Ancak bu beceriyi sağlamak için zorla oyun oynatmaya çalışmak ters tepebilir. Hırçınlaşan ve çabuk sinirlenen yapıları olduğu için otizmli çocuklar için en güvenli oyuncak seçimi onların ihtiyaçlarına hitap eden özelliklere sahip olanlardır. Bu yüzden çocuğa uygun farklı bir yaklaşım sergilemek önemlidir. Diğer türlü en eğitici oyuncağı satın alsanız bile hiçbir işe yaramayacaktır.
Çocuğun kendi oyununu kurmasına izin verin ve çok yavaş şekilde onun oyuna dahil olabilirsiniz. Ayrıca oyuncak olmadan da onunla oyun oynayabilirsiniz. Zıplama, koşma gibi oyunlarda otizmli çocukların çok hoşuna gider.
Otizmli çocukların ihtiyaçlarına uygun terapi ve tedavileri hayata geçiren Meryem Yerli bu konuda profesyonel anlamda yol göstericidir. Sizde Meryem Yerli kalitesini yaşamak ve çocuğunuza iyilik yapmak için web sitemizi ziyaret edebilirsiniz.