Sanal otizm; ''Ekrana bağlı gelişen otizm'' ya da ''televizyona maruz kalmadan kaynaklı gelişen otizm'' olarak tanımlanan bir kavramdır. Daha çok erken çocukluk döneminde görülen bu durum, çocuklarda otizmli olmadığı halde otizm belirtilerinin ortaya çıkmasına neden olur. Sanal otizmin önüne geçmek için ise çocuğun içerisinde bulunduğu çevrenin düzenlenmesi gerekir.
Otizm spektrum bozukluğu, erken çocukluk döneminde gözlemlenebilen ve hayat boyu devam eden bir nörogelişimsel bozukluk olarak karşınıza çıkar. Bu durumda sosyal etkileşim, davranış ve bilişsel gelişimde gecikme, çoğunluğun gösterdiği davranış örüntülerinin dışına çıkarak basmakalıp stereotipik davranış örüntülerinin ortaya çıkması olarak da tanımlanır. Buna bağlı olarak otizmin bir kusur, hastalık, eksiklik ya da özür gibi görülmemesi; hayat boyu sürecek olan bu sosyal uyum bozukluğunun belirtilerinin en aza inmesi için gereken müdahalelerin yapılması gerekir.
Çocuklar; gerçek olan çeşitli nesnelerle oynayarak, onlara dokunarak ve birilerine bakıp konuşarak sosyal etkileşim yoluyla kelimelerin ne anlam ifade ettiğini öğrenir. Bu sayede çocuk sosyalleşir, merak eder, çevresiyle iletişim kurar, öğrenme isteği artar ve çevresinde olup biten her şeyi kendi bakış açısıyla keşfeder. Ancak günümüzde büyük ve küçük herkes tarafından çok fazla kullanılan elektronik ekranlardan gelen gürültü ve ışık çocukların çok fazla dikkatini çeker. Ancak bu uyaranlar sağlıklı bir beyin gelişiminin önüne geçer. Çocuğun iletişim ve dil gelişimini gereken insan etkileşimlerinden yoksun bıraktığı için ekran aslında çocuk üzerinde çok olumsuz bir etki yaratır. Bu durum ise sanal otizm olarak ifade edilir.
Yaygın gelişimsel bozukluklar arasında yer alan otizm spektrum bozukluğu (OSB) tanısının konulabilmesi için bireylerde bu belirtilerin en az 6 tanesinin gözlemlenmesi gerekir. Bahsi geçen belirtiler ise şu şekilde sıralanabilir:
Avrupa ve Amerika Birleşik Devletlerinde yapılan araştırmalar; televizyon, tablet ve telefonların modern çocuklarda artan ekran otizmine neden olduğunu ortaya koymuştur. Bu yüzden ekran bağımlılığı otizm yapabileceğinden, 2 yaşından küçük çocukların telefon ve tabletten uzak tutulması çok önemlidir. 2-5 yaş arası çocuklar ise sanal gerçeklikte günde en fazla 1-2 saat vakit geçirmelidir. Sadece 6 yaşından sonraki çocuklarda ekran başında program izlemesine müsaade edilebilir
Ayrıca Romanya Otistik Çocuklar Merkezi tarafından yapılan bir araştırmaya göre, çocukların %90'ı 2-3 yaşlarında otizme yakalanabilir. Buna bağlı olarak günde 4-5 saat tablet ve televizyon izleyen çocuklarda sanal otizm gelişimi söz konusu olabilir.
Otizmli bireylerin büyük bir kısmı günlük hayatta ihtiyaçlarını karşılayacak doğal konuşma becerilerine sahip değildir. İstediği şeyleri ifade etmek, deneyimlerini paylaşmak konusunda çok zorlanan bu bireyler, ayrıca ekolali ismi verilen başkalarının söylediklerini, çevresinde ya da televizyonda duyduklarını tekrar eden konuşma örüntüleri gösterirler. Ayrıca bu bireylerin sen, ben gibi şahıs zamirlerini kullanma konusunda da zorluk çekerler. Buna bağlı olarak çok fazla ekran maruziyeti otizm yapar. Çocuklar işlevsel bir konuşma için birleşik dikkate ihtiyaç duyarlar. Örnek vermek gerekirse; işaret edilen bir nesne yerine işaret eden ele bakma eğilimi gösterirler.
Bazı otizmli bireyler ise kendileriyle iletişim kurmak isteyen kişilerden kaçmak isterler. Bazıları ise iletişim kurmak isteseler bile, iletişimi başlatma ve devam ettirme konusunda zorluk yaşarlar.
Günde 4-5 saatten fazla ekran karşısında oturan bebeklerde konuşma ve psikomotor fonksiyonlarında bir yavaşlama meydana gelir. Ekran karşısında geçirilen her bir fazla saat, ciddi derecede zekâ geriliği ve otizme bir adım daha yaklaşmak demek olabilir. Ekran otizmi ve klasik otizm arasında bir ayrım yapmak çok zor olabilir. Ancak her iki durumda da çocuk çevresine uyum sağlama, aynı kelimeleri tekrar etme, aynı yere bakma, oyun oynama, gördüğü özgü film karakterlerinin söz ve hareketlerini tekrar etme konusunda zorluk çekebilir.
Bu iki otizm çeşidi arasında dikkat çeken bir fark söz konusudur. Klasik otizmde biyolojik ve nörolojik olarak gerilik varken, sanal otizmde ise sanal gerçekliğin sebep olduğu nöro gelişiminde bir gecikme vardır. Biyolojik olarak ortaya çıkan bozukluklarda sinapslar neredeyse hiçbir şekilde yenilenmez ve anal otizmde çoğu durumda zaman içerisinde sanallıktan ayırma ve nöronları uyararak onu eski haline getirme şansı vardır.
Doğanın kanunu gereği bir çocuk kelimelerin anlamları başta olmak üzere insanların eylemlerini, sözlerini açıklamaları sayesinde öğrenebilir. Eylemleri ise yaşayan bir insan örneği üzerinde görmek zorundadır. Bu yüzden bir çocuğun beyni; nesne ve insan dokunuşu olmadan doğru şekilde gelişim gösteremez. Ekrandan yayılan ışık, ses ve görüntü her ne kadar çocuğun ilgisini çekse bile, beyin gelişimini yeterince etkilemesi mümkün değildir.
Hızlı şekilde hayata geçirilen değişiklikler çocuklarda acı ve olumsuzluk yaratan duygulara neden olur. bu durum çocuğu daha kontrol edilemez ve agresif hale getirir. Bu yüzden 0-2 yaş arasında çocuklara elektronik cihaz ve aletlerden tamamen uzaklaştırmak, ailesiyle, doğayla, insanlarla ve doğal olarak gerçeklikle iç içe yetiştirilmesini sağlar. Ekran otizmi, çocuğun ekran karşısında geçirdiği süreyi minimum düzeye çekerek düzeltilebilir. Aksi takdirde çocuğun dış dünyayı keşfetmesi ve sağlıklı gelişim göstermesi çok daha zor olacaktır.
Sanal otizm tedavisi, otizm spektrum bozukluğu olan kişiler için çevrimiçi platformlar sayesinde sunulan bir terapötik hizmeti ifade eder. Otizm; iletişim ve sosyal etkileşim konusunda zorluklara, sınırlı ilgi ya da tekrar edici davranışlara, aktivitelere olan belirgin bir ilgi ile karakterize edilen nöro gelişimsel bir bozukluk çeşididir. Sanal otizm tedavisi, otizmli kişilere ve onların ailesine uzman rehberliğinde terapi hizmetleri verme amacına sahiptir. Bu hizmetler ise çevrimiçi terapi platformlara üzerinden uygulanır. Sanal otizm tedavisi tam olarak şu unsurları içerebilir:
Bireysel terapiler: Otizmli bireylerin kişisel ihtiyaçlarına bağlı olarak tasarlanan terapi seanslarıdır. Bu seanslar, duygusal düzenleme, sosyal becerilerin geliştirilmesi, öz-bakım becerileri, öfke yönetimi ve iletişim becerileri gibi çeşitli konuları içine alabilir,
Grup terapileri: Otizmli bireyler için en uygun olan grup terapileridir. Bu terapilerde bireyler, buna benzer sorunlara karşı karşıya kalan diğer otizmli bireylerle etkileşim içine girerler. Bu grup terapileri, sosyal etkileşim becerilerini geliştirmeye yönelik olarak uygulanabilir,
Aile terapileri: Otizmli bireylerin aile üyelerine yönelik uygulanan terapi hizmetleridir. Bu terapiler, aile üyelerine otizm spektrum bozukluğu hakkında eğitim vermeye yardımcı olurken, aynı zamanda aile içi iletişim güçlendirmeyi ve aile üyelerinin otizmli kişiye karşı ne şekilde destek olabileceğini öğretmeyi hedefler,
Eğitim materyalleri: Otizmli bireyler ve onların aile üyeleri için özel şekilde hazırlanan eğitim materyalleridir. Bu materyaller sayesinde ev ya da okulda otizmli bireyler için eğitim ve destek sağlamak daha kolay hale gelir.
Kontrolsüz teknoloji kullanımı, çocuğun gelişiminde çok olumsuz durumlara neden olabilir. Günümüzde tablet, telefon ya da televizyon ekranına maruz kalan çocuk sayısında yaşanan artış göz önünde bulundurulduğunda; anne ve babaların bu konuda bilinçli olması ve çocukta sanal otizm oluşmaması için bu durumu kontrol altına alması son derece önemlidir. Eğer bu konuda müdahale etmek zorlayıcı bir hal aldıysa bir uzman desteği almak gerekir.
Meryem Yerli, otizm spektrum bozukluğu başta olmak üzere çeşitli sorunları etkili tedavi ve terapi yöntemleriyle iyileştirebilen nitelikli bir özel eğitim merkezidir. Ekran bağımlılığı için etkili psikoterapi yöntemlerini kullanarak çocuğunuzun bu durumda kurtulmasını sağlamak için hemen web sitemizi ziyaret edebilir ve alanında uzman ekibimizle irtibat kurabilirsiniz. Meryem Yerli; özel eğitimde kalite ve güven odaklı hizmetin tek adresi olarak her geçen gün büyümeye ve gelişmeye devam ediyor.
